STOPY PLATYNY

Wysoka temperatura topnienia platyny powoduje, że w skład wartościowych jej stopów wchodzą prawie wyłącznie metale szlachetne, jak pallad, złoto, iryd, rod i osm, a z metali nieszlachetnych — tylko miedź i nikiel. Dodatek palladu powoduje zwiększenie twardości i wytrzymałości oraz daje ładniejszą, jaśniejszą barwę stopu platyny. Już niewielki dodatek irydu, w ilości ok. 2%, zwiększa wybitnie twardość platyny oraz jej odporność na działanie czynników chemicznych. Stopy zawierające 25-30% irydu są nierozpuszczalne nawet w gorącej wodzie królewskiej.

tmp701-1W złotych stopach dentystycznych spotyka się niekiedy platynę w ilości ok. 5%, która powoduje zwiększenie twardości i sprężystości takich stopów złota.

Stopy platyny ze srebrem używane są do oprawy kamieni szlachetnych w jubilerstwie. Są one jaśniejsze, twardsze i bardziej ciągliwe niż czysta platyna; stopy te obrabiają się dobrze, jednak są atakowane przez związki siarki (siarkowodór), gdy zawartość w nich srebra przekracza 65%. Kwas azotowy rozpuszcza całkowicie stopy platynowo-srebrowe, gdy zawartość platyny wynosi mniej niż 5%. Stopy platynowo-srebrowe, o zawartości 35% platyny, używane były jeszcze do niedawna w dentystyce pod nazwą platynoidów.

Dodatek miedzi do platyny zwiększa znacznie jej twardość nie wpływając na jej barwę aż do zawartości 40% miedzi. 50-procentowy dodatek miedzi barwi stop platynowy na żółto, a 70-procentowy dodatek miedzi — na czerwono.

Używane w złotnictwie stopy platyny mają przeważnie próbę 0,950 i objęte są w krajach o obligatoryjnym ustawodawstwie probierczym obowiązkowym cechowaniem. Przy sporządzaniu stopów platyny, zwłaszcza z palladem i irydem, najlepiej jest stopić metale domieszkowe osobno i dodać je do stopionej platyny, gdyż otrzymane w ten sposób stopy są bardziej jednorodne.

Odpadki stopów platyny bardzo rzadko dają się bezpośrednio przetopić na materiał zdatny do obróbki mechanicznej. Tylko bardzo czyste odpadki i opiłki po dłuższym przetapianiu dają materiał wartościowy. W wysokiej temperaturze topnienia platyny niewielka ilość zanieczyszczeń może się utlenić; tlenki te wypływają na powierzchnię stopu i można je zebrać wrzucając drobne kawałeczki azbestu, do którego tlenki przywrą, a po ostygnięciu stopu odpadną wraz z azbestem.