W pracowni złotniczej często stosuje się różne związki chemiczne, zwane chemikaliami złotniczymi. Przede wszystkim zalicza się tu kwasy siarkowy, azotowy, solny i fluorowodorowy, a dalej związki chemiczne takie, jak boraks, węglan sodowy, salmiak, saletra, cyjanek potasu i in.
Przed bliższym zapoznaniem się z tymi związkami i ich własnościami należy omówić kilka podstawowych pojęć, terminów i czynności z zakresu chemii, co znacznie ułatwi zrozumienie i wykonanie czynności.
Pod nazwą ciała, w znaczeniu chemicznym, rozumie się próbkę jakiejkolwiek substancji. Pierwiastkami nazywa się najprostsze ciała, do jakich dojść można przez rozkład, czyli analizę jakiejś substancji: są to więc podstawowe składniki materii. Z pierwiastków powstają związki. Związkami chemicznymi nazywają się ciała, w których stosunek między ilościami pierwiastków składowych jest stały. Najmniejsze cząstki pierwiastków zwą się atomami. Łączenie się, czyli synteza dwóch lub więcej pierwiastków, następuje wtedy, gdy ich atomy skupiają się obok siebie tworząc cząsteczki. Skupienie dwóch lub więcej atomów nazywa się cząsteczką.
Materia w przyrodzie występuje w stanie stałym, ciekłym i gazowym. W stanie gazowym najdrobniejsze cząsteczki pierwiastka, czyli atomy, poruszają się swobodnie, a szybkość ich ruchu jest tak duża, że prawie zupełnie zanika wpływ wzajemnego przyciągania. Prędkość ruchu atomów uzależniona jest od temperatury gazu i im ta temperatura jest wyższa, tym ruch atomów jest szybszy.
Przy obniżeniu temperatury gaz przechodzi w stan ciekły. Zmniejsza. się wtedy prędkość ruchu atomów, a zwiększają się siły wzajemnego ich przyciągania, co powoduje, że zanika swoboda poruszania się atomów i materia nabiera spoistości.
Przy dalszym obniżaniu temperatury materia ze stanu ciekłego przechodzi w stan stały. Siły wzajemnego przyciągania się atomów są tutaj tak wielkie, a odległość między poszczególnymi atomami tak mała, że ciało staje się sztywne. Ciała w stanie stałym mają budowę przeważnie krystaliczną. Cechą charakterystyczną kryształu jest, że atomy danego ciała układają się rzędami w sposób ściśle określony i uporządkowany w regularnych odstępach jedne od drugich.
W celu wyobrażenia procesów chemicznych posługujemy się w piśmie symbolami, zwanymi też znakami chemicznymi. Symbole są skrótami nazw pierwiastków, zapożyczonych najczęściej z łaciny. Np. złoto ma symbol Au od łacińskiego słowa aurum; srebro — Ag od argentum; miedź — Cu od cuprum itd. Chcąc wyrazić skład związku chemicznego, umieszczamy obok siebie symbole zawartych w związku pierwiastków i za pomocą cyfr oznaczamy liczbę atomów każdego pierwiastka w cząsteczce związku. I tak np. kwas solny ma wzór chemiczny HC1; znaczy to, że cząsteczka kwasu solnego składa się z jednego atomu wodoru (H = hydrogenium = wodór) i jednego atomu chloru (Cl = po grecku chloros — chlor).
Doniosłość oznaczeń tak skróconych polega zwłaszcza na tym, że można za ich pomocą wyrażać reakcje chemiczne w postaci tzw. równań chemicznych. Na przykład reakcję zachodzącą między chlorkiem sodowym i azotanem srebra można przedstawić w następujący sposób:
NaCl + AgN03 = AgCl + NaN03
Jedną z najważniejszych czynności chemicznych w pracowni złotniczej jest rozpuszczanie. Ciecz zawierającą w sobie rozpuszczone ciało stałe nazywamy roztworem lub rozczynem. Rozpuszczalność ciał stałych zwykle zwiększa się w miarę wzrostu temperatury.
Filtrowanie lub sączenie ma na celu oddzielenie mieszanin ciał ciekłych i stałych. Czynność tę wykonuje się w ten sposób, że wnętrze lejka wykłada się bibułą zwiniętą w kształcie stożka, tak aby brzeg bibuły nie dochodził do brzegu lejka. Sączek sporządza się w ten sposób, że koliście wyciętą bibułę składa się na połowę, a później jeszcze raz na ćwiartkę. Rozwarta ćwiartka tworzy sączek w formie lejka. W czasie sączenia sączek przepuszcza tylko płyn, a zatrzymuje w swym wnętrzu ciało stałe.
Destylacja jest to czynność oddzielania substancji ciekłych od innych ciał, polegająca na przeprowadzeniu tej substancji w stan pary i następnie jej skropleniu. Za pomocą destylacji oddzielamy substancje lotne od nielotnych (np. z amalgamatu złota rtęć od złota).
Odparowywanie polega na częściowym lub całkowitym usunięciu rozpuszczalnika z roztworu przez ogrzewanie. Odparowywanie przeprowadza się w łaźni wodnej, piaskowej lub powietrznej. Łaźnia wodna jest to najczęściej miedziane naczynie wypełnione wodą. W otworze tego naczynia umieszcza się naczynie z cieczą, która ma być odparowana w ten sposób, że naczynie to (zazwyczaj porcelanawa parownica) ogrzewane jest tylko gorącą parą wodną. Łaźnia piaskowa jest to miska żelazna wypełniona warstwą piasku.