Własności platyny

Własności platyny. Platyna jest metalem barwy białej z odcieniem niebieskawym, o twardości 4-5 według skali Mohsa. Krystalizuje się w układzie regularnym. Stopić ją można tylko w płomieniu wodoro-tlenowym lub gazowo-tlenowym. W rafineriach topi się platynę wyłącznie w piecach elektrycznych, w tyglach z wypalonego wapienia. Jako środka rozpuszczającego platynę używa się wody królewskiej na gorąco. W kwasach się nie rozpuszcza. Platyna zanieczyszczona nawet bardzo małymi ilościami ołowiu, cynku, arsenu lub krzemu staje się krucha i łamliwa, dlatego nawet mechaniczna obróbka platyny wymaga ostrożności. W temperaturze białego żaru platynę można spawać podobnie jak żelazo. Na powietrzu platyna nie zmienia się i zachowuje swój połysk nawet po wyżarzeniu.

Platyna znalazła ogromne zastosowanie przede wszystkim w przemyśle chemicznym, gdzie używana jest przy syntezie amoniaku jako katalizator oraz do wyrobu naczyń laboratoryjnych. Stopy platyny stosowane są do sporządzania dysz w przemyśle włókien sztucznych, do sporządzania termoelementów, elektrod, styków itd. Obok platyny w stopach tych spotyka się iryd i rod. W dalszym ciągu platynę stosuje się do sporządzania części niemagnetycznych w przemyśle zegarmistrzowskim, do sporządzania końcówek piorunochronów, igieł iniekcyj-nych oraz końcówek przyrządów chirurgicznych. Duże ilości platyny zużywa się w dentystyce.

Od początku bieżącego stulecia znaczny procent światowej produkcji platyny zużywa również złotnictwo; do wyrobu przedmiotów jubilerskich używa się stopu złożonego z 0,95 części platyny i 0,05 części miedzi. Do osadzania brylantów używa się stopu platyny ze srebrem o zawartości 15-30% platyny. Fałszerze obniżają wartość platyny przez dodawanie palladu. W latach 1828-1830 oraz ok. 1843 r. wybijane były w Rosji monety z czystej platyny. Pojedynczy dukat platynowy ważył 10,353 g. Monety te jednak nie znalazły uznania wśród społeczeństwa i zostały wycofane z obiegu w 1845 r.

Cena platyny podlegała bardzo wielkim wahaniom. Tuż po pierwszej wojnie światowej cena platyny była kilkakrotnie wyższa od ceny złota. Przed drugą wojną cena platyny tylko nieznacznie przewyższała cenę czystego złota. Obecnie cena platyny w Polsce jest prawie dwukrotnie wyższa od ceny czystego złota. Sklepy jubilerskie w Warszawie i Krakowie prowadzą skup złomu platynowego. Przed zakupem platynę badają urzędy probiercze.

Na rynkach handlowych wyróżnia się trzy rodzaje platyny: techniczną — o zawartości platyny łącznie z platynowcami, zwłaszcza z irydem, 99,5-99,8%; chemicznie czystą — o zawartości 99,9% platyny; fizycznie czystą — o zawartości 99,99% platyny.