BARWIENIE SREBRA – Patynowanie

Patynowanie srebra. Patynowanie srebra jest to sztuczne nadanie przedmiotowi wyglądu przedmiotu starego. Czynność tę, zwaną powszechnie „oksydowaniem” (niesłusznie, gdyż polega ona nie na utlenianiu się srebra, lecz na wytworzeniu cienkiej warstewki siarczku srebra), wykonuje się przeważnie na przedmiotach o plastycznej ornamentacji. Z wypukłych części powierzchni ściera się ciemną warstewkę, co sprawia, że ciemne zagłębienia, przez kontrast światła i cienia, znacznie podnoszą walory zdobnicze patynowego przedmiotu. Srebru nadawać można różne barwy patyny — od ciepłej barwy brunatnej do zimnej niebieskoczarnej, zależnie od składu chemicznego użytej kąpieli.

Przed patynowaniem przedmiot należy dokładnie oczyścić, następnie powlec warstewką czystego srebra przez wygotowanie w rozcieńczonym kwasie siarkowym lub też drogą elektrolizy.

Najczęściej używana kąpiel do patynowania składa się z 5 g mieszaniny siarczku potasu z siarką, 10 g węglanu amonowego i 11 wody. Kąpieli tej używa się po ogrzaniu do temperatury ok. 90°C; daje ona zabarwienie niebieskoczarne.

Dobre wyniki daje również ogrzany do wrzenia roztwór 6 g siarczku wapniowego, 20 g salmiaku w 5 l wody lub też działająca znacznie wolniej niż poprzednia, lecz bardzo dobra kąpiel o składzie: 25 g siarczku potasowego, 10 g węglanu amonowego i 1 l wody.

Przyjemny brunatny odcień nadaje srebru kąpiel o składzie 5 g siarczanu miedziowego, 5 g salmiaku i 100 g octu.

Przedmioty, które mają być patynowane, zanurza się w ogrzanym roztworze. Gdy powierzchnia przedmiotów uzyska żądaną barwę, płucze się je w wodzie, a następnie lnianą ściereczką i zmielonym pumeksem równomiernie ściera wzniesienia ornamentacji w ten sposób, aby miejsca jaśniejsze harmonijnie zlewały się z miejscami ciemnymi. W końcu przedmiot przeciera się gałgankiem wełnianym i proszkiem do polerowania dla nadania większego czy mniejszego połysku.

Przedmioty srebrne, mające być tylko częściowo patynowane, ogrzewa się lekko i za pomocą pędzla nanosi się roztwór patynujący na odpowiednie miejsca.

Bardzo pięknie wyglądają przedmioty lekko matowane po patynowaniu miałkim piaskiem.

Brunatny odcień patyny osiąga się sposobem francuskim, tj. za pomocą dwóch kąpieli. Jedna z nich składa się z roztworu 1200 g chlorku żelazowego w 1 l wody, a druga z 20 g octanu sodowego w 1 l wody. Dokładnie odtłuszczony przedmiot zanurza się na kilka sekund do roztworu pierwszego, przy czym na powierzchni tworzy się chlorek srebra. Po wyjęciu z kąpieli przedmiot płucze się w wodzie i zanurza na sicie mosiężnym lub cynkowym w drugiej kąpieli, w której chlorek srebra zostaje zredukowany na srebro o zabarwieniu szarobrunatnym. Zabarwienie to można stosować, podobnie jak zabarwienie pochodzące od siarczku srebra.

Czarne zabarwienie srebra uzyskuje się przez zanurzenie przedmiotu w kąpieli rtęciowej (którą sporządza się przez rozpuszczenie 10 g azotanu rtęciowego w 1 l wody z dodatkiem kwasu azotowego) aż do wyklarowania się roztworu, a później przez zanurzenie przedmiotu w kąpieli zawierającej siarczek potasowy lub amonowy. Na powierzchni przedmiotu tworzy się czarna warstwa siarczku rtęci.

Zabarwienie od niebieskiego do czerwono brunatnego otrzymać można również na drodze elektrolitycznej przez zanurzenie przedmiotu srebrnego jako anody w kąpieli złożonej z 1 części chlorku żelazowego, 1 części chlorku miedziowego i 3-4 części wody. Jako katody używa się blaszki platynowej. Napięcie prądu nie powinno przekraczać 3-4 V.

Czerwone zabarwienie srebra otrzymuje się przez zawieszenie przedmiotu jako anody w roztworze 20 g chromianu potasowego w 1 l wody, przy użyciu słabego prądu. Jako katoda wystarcza koniec drutu łączącego źródło prądu z kąpielą. Jaśniejszą czerwień otrzymuje się przez dodatek 10 g siarczanu potasowego. Dodatek kilku kropli roztworu soli kuchennej do roztworu chromianu powoduje wystąpienie zabarwienia krwistoczerwonego. Barwienie srebra na drodze elektrolitycznej nie jest trwałe, dlatego też rzadko bywa stosowane w obróbce srebra.