Niello

Niellowanie jest również jednym ze sposobów ozdabiania wyrobów z metali szlachetnych. Sztukę tę znali już Rzymianie i z tych czasów zachował się pierwszy przepis na sporządzenie niella, podany przez Pliniusza. Przedmioty srebrne zdobione niellem, zachowane dotychczas w muzeach, odznaczają się pięknością i budzą podziw swym wykonaniem. Złotnicy w dawnej Polsce, zwłaszcza w XVI i XVII w., posługiwali się bardzo często i z wielką zręczności niellem, zwanym „blachmalem” od niemieckiego blackmalen. Blachmalowano najczęściej broń, jak szable, sajdaki, ładownice, buzdygany i buławy. Oprócz tego spotyka się z tego czasu również pięknie zdobione niellem łyżki srebrne. Do dużej wprawy w tej technice doszli zwłaszcza złotnicy lwowscy. W nowszych czasach do niezwykłego rozkwitu sztukę niellowania doprowadzili złotnicy rosyjscy. Ich wyroby, zwane tulskimi od miasta Tuły, głównego ośrodka tej sztuki, znane były i cenione w całym świecie.

Również z końcem XIX w. złotnicy wiedeńscy chętnie posługiwali się w swych pracach niellem. Najczęściej zdobiono niellem wyroby takie, jak papierośnice, cygarniczki, koperty zegarkowe, kasety.

Niellowanie polega na tym, że przedmioty sporządzone z grubszej blachy srebrnej (rzadziej złotej) rytuje się w odpowiednie wzory do głębokości od 1/3 do 1/2 mm, następnie zagłębienia te wypełnia się niellem, tj. mieszaniną siarczków srebra, miedzi i ołowiu, podgrzewa aż do stopienia się niella, a w końcu przedmiot poddaje się szlifowaniu i polerowaniu. W wyrobach produkcji masowej zamiast grawerowania powierzchni wytłacza się ornamentacje. Niellowane rysunki i wzory na podkładzie srebrnym są bardzo piękne i wyraźne, ja gdyby wykonane tuszem. Przedmioty niellowane odznaczają się dużą trwałością i znacznie większą odpornością na uszkodzenia od emaliowanych.

Bardzo często przedmioty niellowanie zaopatruje się jeszcze w inkrustacje z różnobarwnego złota, co w zestawieniu z ciemną ornamentacją niella jeszcze bardziej podnosi efekt dekoracyjny.