Miasto lokowane przez Krzyżaków równocześnie z Toruniem w 1233 r., stolica ziemi chełmińskiej i siedziba biskupstwa, już w średniowieczu stanowiła poważny ośrodek administracyjny. Choć brak jakichkolwiek informacji na temat tamtejszych złotników, należy przypuszczać, że tak znaczny ośrodek musiał wabić różnych rzemieślników. Wydaje się, że istniało tam również jakieś środowisko złotnicze, a może nawet i cech, zapewne zniszczone — jak w wielu mniejszych miastach — w czasie najazdu szwedzkiego. Domyślać się jednak można, że u progu kościoła katedralnego, ozdobionego cudownym wizerunkiem Matki Boskiej odwiedzanym przez licznych pielgrzymów, zawsze jakieś warsztaty złotnicze działały, choć w nowszych czasach zapewne nieliczne i nie wysokich lotów artystycznych. Charakterystyczny herb miasta — krzyż na dziewięciu pagórkach — pozwoliły mi zidentyfikować znak miejski z takim właśnie godłem jako cechę Chełmna.
Nr 1 — znak miejski używany w 1837 r.
Rysunek i datowanie wg znaku na naczyniu na oleje święte, przechowywanym w kościele paraf, w Tucholi2. Na zabytku tym widnieje cecha imienna „AF” (neg.), cecha próby „12” oraz grawerowana data fundacji 1837. Datę tę potwierdza inskrypcja fundacyjna z tegoż roku na puszce noszącej identyczne cechy, a przechowywanej w kościele paraf, w Świeciu3. Znam kilka obiektów opatrzonych tym znakiem miejskim — wszystkie one noszą ten sam znak imienny i próbę, a że ich prymitywna dekoracja nawiązuje do motywów późnego baroku, początkowo datowałem ten znak na wiek XVIII4, w miarę napływu materiału przesunąłem datowanie na pierwszą połowę XIX w.5 i dopiero dziś mogę go zadatować pewnie.