TEKTONIKA KIER GLOBALNYCH I SEJSMICZNOŚĆ ZIEMI
Potężne procesy geologiczne nieubłaganie kształtują oblicze Ziemi i w ciągu miliardów lat konsekwentnie zmieniają mapę świata. Procesy te zachodzą bardzo powoli, uwidaczniając się w powstawaniu gór nowych lub odmładzaniu starych. Na niektórych obszarach naszej planety intensywność ruchów zmieniających ukształtowanie i rzeźbę powierzchni ziemi jest na tyle duża, że zmiany są zauważalne natychmiast jako przesunięcia gruntu, obwały i szczeliny powstałe w wyniku trzęsień ziemi lub, w stosunkowo krótkim czasie, kiedy w rezultacie erupcji wulkanicznych tworzą się wysokie góry. Są to strefy aktywności wulkanicznej i sejsmicznej. Źródła tej aktywności tkwią we wnętrzu naszego globu. Upraszczając można powiedzieć, że Ziemia zbudowana jest z trzech powłok. Są nimi: jądro, płaszcz i zewnętrzna warstwa — skorupa. Największą część zarówno pod względem objętości (około 80%) i masy (około 70%) stanowi płaszcz Ziemi. Ważna dla człowieka powłoka zewnętrzna — skorupa — jest znikomą częścią naszego globu. Jest ona oddzielona od płaszcza powierzchnią, zwaną od nazwiska jej odkrywcy, jugosłowiańskiego geofizyka — strefą nieciągłości Mohorovićića lub w skrócie — nieciągłością Moho. Grubość skorupy ziemskiej jest większa pod kontynentami, gdzie odległość do powierzchni Moho średnio wynosi około 40 km, pod oceanami natomiast powierzchnia Moho znajduje się na głębokości około 7 km od dna oceanicznego.
Największe kontynentalne wzniesienia powierzchni to Kordyliery, stanowiące obrzeże zachodnie obu Ameryk, oraz łańcuch górski alpejsko-himalajski. Dna oceanów kształtują wysokie wzniesienia — grzbiety śródoceaniczne oraz olbrzymie, wydłużone rowy, których głębokość dochodzi do 10 km.
Rys. 1. Ważniejsze rysy topograficzne powierzchni Ziemi. A — obszary górskie i płaskowyże, B — grzbiety oceaniczne, C — rowy.
Rys. 1 przedstawia rozmieszczenie najważniejszych wzniesień oraz rowów powierzchni Ziemi. Wzniesienia dna oceanicznego usytuowane są w znacznym oddaleniu od lądów, grań Grzbietu Środkowo atlantyckiego przebiega charakterystycznie przez środek Oceanu Atlantyckiego, naśladując kształtem wybrzuszenia Afryki i Ameryki Południowej. Przez Ocean Spokojny przebiega Wzniesienie Wschodniopacyficzne, Ocean Indyjski kryje w sobie Grzbiet Środkowoindyjski i Zachodnio-indyjski. Największe głębiny oceanów — rowy oceaniczne — rozmieszczone są w pobliżu lądów i łańcuchów łuków wyspowych.