Odzłacanie

Wytwarzane w pracowniach złotniczych łańcuszki, bransolety, pierścienie itp. po wygotowaniu w kwasie umieszcza się w kąpieli odzłacającej, w której pozostają tak długo, aż z ich powierzchni zniknie zupełnie zielone zabarwienie, czyli tzw. „zud”. Po odzłoceniu przedmioty od razu poddaje się polerowaniu. Umiejętność odzłacania znacznie ułatwia pracę nad wykończeniem przedmiotu, gdyż dzięki temu staje się zbędne szlifowanie, które jest uciążliwe i zajmuje wiele czasu.

Urządzenie do odzłacania jest bardzo proste; składa się ono z porcelanowej lub emaliowanej wanny, a nawet ze zwyczajnego garnka emaliowanego, mającego na wierzchu dwa miedziane pręty jako przewodniki prądu. Urządzenie to działa odwrotnie niż przy pozłacaniu, tzn. anodę sporządzoną z miedzianej blachy, na której osadza się złoto, łączy się z biegunem ujemnym, a przedmiot, który ma być odzłocony, łączy się z biegunem dodatnim.

Kąpiele do odzłacania mają skład rozmaity i zwykle stanowią tajemnicę zawodową poszczególnych pracowni. Wszystkie te kąpiele są silnie alkaliczne i wydzielają pary kwasu pruskiego, dlatego przy posługiwaniu się nimi należy zachować maksymalną ostrożność, a przede wszystkim odzłacanie przeprowadzać w zamkniętej przestrzeni, pod dobrym wyciągiem.

Dobrze działają kąpiele do odzłacania o następującym składzie:

1. cyjanek potasu 85 g
fosforan sodowy 192 g
woda destylowana 1 l

2. cyjanek potasu 53,4 g
fosforan sodowy 192,0 g
siarczan sodowy 3,0 g
octan sodowy 20,0 g
woda destylowana 1 l

3. cyjanek potasowy 30 g
żelazocyjanek potasowy 35 g
węglan potasowy 25 g
woda destylowana 1 l

Kąpiele sporządza się przez rozpuszczenie składników w wodzie podgrzanej prawie do wrzenia. W czasie odzłacania kąpiel powinna mieć temperaturę 60-70°C. Odzłacanie przeprowadza się prądem o napięciu 3-5 V.

Gdy przedmiot odzłacany zupełnie utraci powłokę zielonego zudu, wyjmuje się go z kąpieli za pomocą szczypiec, dokładnie płucze w wodzie, a następnie suszy i poleruje.

Z przedmiotów sporządzonych z metali nieszlachetnych lub srebrnych pozłacanych usuwa się pozłocenie galwanicznie w kąpieli złożonej z 50 g cyjanku potasu i 1 l wody. Przedmiot zawiesza się na pręcie anodowym przy napięciu 5-8 V. Cyjanek potasowy łączy się ze złotem w rozpuszczalny w kąpieli cyjanozłocian potasowy.

Odzłacanie bez użycia prądu przeprowadza się przez zanurzenie przedmiotów w ogrzanej mieszaninie złożonej z kwasów: 1000 g siarkowego bezwodnego, 250 g solnego stężonego i 10 g azotowego stężonego. Kwas azotowy dodaje się do kąpieli bezpośrednio przed użyciem, przy czym tworzy się woda królewska, rozpuszczająca złoto. Użyty w kąpieli kwas siarkowy ma na celu zabezpieczenie przedmiotu przed rozpuszczeniem przez wodę królewską. Bardzo dobre wyniki daje odzłacanie, wykonane w kąpieli o składzie: 20-30 g cyjanku potasu rozpuszczonego w 1 l wody z dodatkiem 30-50 ml wody utlenionej.

Z użytej do odzłacania jako katody blachy miedzianej najlepiej można wydobyć złoto przez pocięcie jej na drobne kawałki i rozpuszczenie w kwasie azotowym. Na dnie naczynia pozostaje nie rozpuszone złoto, które można oddzielić przez przesączenie.