Platynowce – Łącznie z platyną występują w przyrodzie metale: pallad, iryd, osm, rod i ruten, które tworzą z nią grupę metali zwanych platynowcami. Metale te występują we wszystkich kopalniach platyny w zmiennej ilości, w minerałach takich, jak platynoiryd, newianskit i syserskit. Wszystkie prawie platynowce, odkryte w początkach XIX wieku, nie miały zrazu szerszego zastosowania; uważano je raczej za bardzo trudne do usunięcia, niekorzystne zanieczyszczenie platyny. Jeszcze dzisiaj przeprowadzane na skalę techniczną rozdzielanie tych bardzo spokrewnionych metali napotyka duże trudności i stanowi tajemnicę zakładów rafinacyjnych; dlatego też w każdym spotykanym w pracowni złotniczej stopie platyny znaleźć można niewielką ich domieszkę. Bliższe zapoznanie się z własnościami platynowców i ich stopami ze złotem i platyną doprowadziło do tego, że stały się one składnikami najbardziej technicznie wartościowych stopów metali szlachetnych.
W produkcji tych rzadkich metali pierwsze miejsce zajmują kraje b. Związku Radzieckiego, a następnie Kolumbia, Kanada i Południowa Afryka. We wszystkich tych krajach platynowce nie są przedmiotem specjalnej eksploatacji, lecz wydobywa się je przeważnie jako uboczny produkt przy wydobywaniu platyny lub — jak w Kanadzie — przy eksploatacji niklu.
Platynowce można podzielić na dwie grupy:
| platynowce
lekkie |
ciężar
właściwy |
| pallad |
11,97 |
| rod |
12,50 |
| ruten |
12,06 |
| platynowce
ciężkie |
ciężar
właściwy |
| osm |
22,48 |
| iryd |
22,42 |
| platyna |
21,45 |
Wrażliwość platynowców i złota na działanie najważniejszych związków chemicznych przedstawia tabela opracowana przez E. R. Thewsa
| Tabela rozpuszczalności złota i platynowców |
| Związek chemiczny |
Platyna |
Pallad |
Iryd |
Rod |
Osm |
Ruten |
Złoto |
| Kwas siarkowy zimny |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Kwas siarkowy gorący |
2 |
3 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Kwas solny zimny |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Kwas solny gorący |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Kwas azotowy zimny |
1 |
3 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Kwas azotowy gorący |
1 |
4 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Woda królewska zimna |
4 |
4 |
1 |
1 |
1 |
1 |
4 |
| Woda królewska gorąca |
4 |
4 |
1 |
2 |
1 |
1 |
4 |
| Kwas fluorowodorowy |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
| Ług sodowy stopiony |
2 |
1 |
1 |
2 |
3 |
2 |
1 |
| Nadtlenek sodu stopiony |
4 |
4 |
|
2 |
3 |
3 |
4 |
| Soda stopiona |
2 |
1 |
1 |
2 |
2 |
1 |
1 |
| Kwaśny siarczan potasu |
2 |
2 |
1 |
2 |
2 |
1 |
1 |
| Azotany alkaliów |
1 |
3 |
1 |
1 |
4 |
1 |
1 |
| Cyjanki alkaliów |
2 |
2 |
1 |
1 |
1 |
1 |
4 |
|
Cyfra 1 oznacza, że dany związek nie działa na metal, 2 — lekko atakuje metal, 3 — silnie atakuje metal, 4 — całkowicie rozpuszcza metal.