TERMICZNA OBRÓBKA STOPÓW cz.2

W naszych pracowniach wyżarzanie półfabrykatów i już zmontowanych wyrobów odbywa się z reguły za pomocą pistoletu gazowego. W dobrze urządzonych pracowniach złotniczych wyżarzanie przeprowadzane jest w piecach muflowych, w których można regulować temperaturę żarzenia i jej czas. Aby uniknąć kłopotliwego następstwa wyżarzania, jakim jest powlekanie się wyrobów warstwą tlenków, wyroby te przed ostatnim wyżarzaniem pokrywa się warstwą ochronną przez zanurzenie ich w nasyconym na gorąco roztworze mieszaniny złożonej z boraksu, kwasu borowego, soli kuchennej i najdelikatniejszej zawiesiny gliny. Po wyschnięciu przedmiot umieszcza się na blasze żelaznej w piecu muflowym. Warstwa ochronna nie przeciwdziała wyżarzaniu, a chroni przedmiot przed dostępem tlenu do jego powierzchni, przeciwdziałając tym samym tworzeniu się ciemnej powłoki tlenkowej. Po ostygnięciu warstwa ochronna pęka i odpada, a jej resztki usuwa się przez zanurzenie na 5-10 minut w silnie rozcieńczonym kwasie siarkowym.

W bardzo dobrze wyposażonych pracowniach złotniczych obróbkę termiczną przeprowadza się w specjalnych piecach do wyżarzania, wypełnionych mieszaniną soli o punkcie topnienia około 550°C. Wyżarzanie to odbywa się przez zanurzenie przedmiotu w stopionej mieszaninie chlorków i fosforanów potasowych; trwa ono bardzo krótko i całkowicie chroni przedmiot przed utworzeniem się warstwy tlenkowej.

Do obróbki termicznej stopów metali szlachetnych należy również właściwe studzenie wyżarzanych stopów. Chłodzenie stopów przeprowadza się w spirytusie lub w wodzie. Stop studzony w spirytusie nie oziębia się natychmiast, gdyż przeciwdziałają temu tworzące się wokół przedmiotu pary spirytusu. Prócz tego spirytus, jako ciało organiczne, powoduje odtlenienie wierzchniej brunatnej warstwy tlenków. Jeżeli więc stop zawiera w swym składzie większą ilość miedzi, z czarnego tlenku miedzi na powierzchni stopu powstanie czysta czerwona miedź, która — jako nierozpuszczalna w bardzo rozcieńczonym kwasie siarkowym — może przeszkadzać w dalszej obróbce mechanicznej.

Nie wszystkie jednak stopy metali szlachetnych można i należy studzić powoli. Np. w studzonych powoli stopach złota z miedzią próby 0,400-0,900 wytwarzają się związki chemiczne AuCu lub AuCu3. Niewielka ilość tych związków wpływa dodatnio na zwiększenie twardości stopu, natomiast większa ich ilość działa szkodliwie, powodując kruchość stopu. Stop złota barwy czerwonej próby 0,583 zawiera stosunkowo niewiele związku chemicznego; natomiast złoto 0,750 (w którym stosunek złota do miedzi wynosi 3:1 i które w temperaturze zastygania, tj. 883°C, składa się jeszcze z „miękkiej” mieszaniny kryształów), studzone powoli, poniżej 400°C wytwarza związek chemiczny, nie nadający się zupełnie do obróbki mechanicznej. Aby nie dopuścić do powstania tego szkodliwego zjawiska, należy stop ostudzić nagle w zimnej wódzie, przez co „nie ma on czasu” — mówiąc popularnie — na wytworzenie związku chemicznego.