Aktywność sejsmiczna w Turcji

Na każdym tureckim uskoku powtarzają się co pewien okres silne wstrząsy podziemne. W naszym stuleciu również odnotowano na każdym uskoku anatolijskim silne trzęsienie ziemi. W ciągu ostatnich 50 lat odnotowano tu 28 dużych trzęsień ziemi, a w szczególnie aktywnym okresie, tj. od 1938 do 1956 roku, 7 trzęsień ziemi miało charakter wielkich katastrof. Niektóre trzęsienia ziemi występują na przecinających się uskokach. Tak było podczas wstrząsów podziemnych w 1912 roku, kiedy epicentrum trzęsienia znajdowało się w rejonie Wyspy Marmara, tak też zdarza się czasem przy trzęsieniach występujących w samym pasie systemu uskoków północnej Anatolii. Jednym z silniejszych było niszczące trzęsienie ziemi w 1939 roku. Wystąpiło ono na długim uskoku w okolicy Erzincan. Obszar odczucia trzęsienia obejmował wówczas całą północno-wschodnią Turcję. Podczas tego trzęsienia ziemi północna strona uskoku została zrzucona w dół na 1,5 metra, południowa natomiast była odrzucona na wschód na 2 do 3 metrów. W jednym z następnych trzęsień ziemi, w 1943 roku, powstał w tym rejonie Turcji nowy uskok o długości 280 kilometrów.

Interesującą dla sejsmologów była seria trzęsień ziemi, które wystąpiły w pasie anatolijskim w latach: 1939, 1942, 1943, 1944, 1946, 1953, 1956. Ognisko każdego następnego trzęsienia ziemi było położone bardziej na zachód od poprzedniego. Migracja ogniska trzęsienia ziemi wzdłuż systemu uskoków północnej Anatolii została zinterpretowana jako świadectwo ruchu płyt kontynentalnych w pasie alpejsko-himalajskim. Sejsmolodzy radzieccy uważają, że ta seria trzęsień ziemi z przesuwającym się wzdłuż systemu uskoków ogniskiem pozwala na przybliżoną ocenę czasu wystąpienia bardzo silnego trzęsienia ziemi w dalszej części aktywnego sejsmicznie pasa środkowo-azjatyckiego. Ich zdaniem, silne trzęsienie zwiastowane przez migrację ognisk w północnej Anatolii powinno nastąpić w pobliżu Pamiru w górach Alajskich. Spodziewany czas wystąpienia tego trzęsienia, to lata 1980—1990, przewidywana magnituda natomiast powinna wynosić około 8.

Trzęsienia ziemi w Turcji mają czysto tektoniczny charakter, ogniska ich umiejscowione są płytko. Duży obszar epicentralny miało trzęsienie w 1953 roku. Trzęsienie to charakteryzowało się znacznymi przesunięciami poziomymi i pionowymi gruntu. W wyniku tego trzęsienia powstał duży, widoczny na długości 50 kilometrów, nowy uskok, największe przesunięcia pionowe dochodziły do 1 metra.

Zniszczenia zabudowań są w Turcji zwykle bardzo duże. Budownictwo tureckie nie jest przystosowane do wstrząsów, szczególnie w małych miejscowościach, gdzie budowane są domy o słabych ścianach, a kryte ciężkimi dachami. Płytkie wstrząsy sejsmiczne doprowadzają w tej sytuacji do całkowitej ruiny zabudowań na olbrzymich terenach.

Sejsmolodzy tureccy sporządzili w latach pięćdziesiątych ostatniego stulecia mapę stref sejsmicznych Turcji. Ruchy tektoniczne są w ostatnim okresie tak aktywne i zmieniające stabilność niegdyś spokojnych terenów, że mapa sejsmiczności Turcji po dwudziestu latach wymaga poważnej korekty.

W 1966 roku trzęsieniem ziemi w okolicy miasteczka Warto, zniszczonego prawie całkowicie, rozpoczęła się na nowo seria silnych trzęsień ziemi we wschodnim rejonie północnoanatolijskich uskoków. Seria tych tragicznych wstrząsów, które ustawicznie zmieniają rzeźbę terenu i pozastawiają ludzi bez dachu nad głową, trwa w Turcji nadal.