USKOKI I TRZĘSIENIA ZIEMI

USKOKI I TRZĘSIENIA ZIEMI

W historii naszej planety procesom powstawania gór zawsze towarzyszyły zjawiska wulkaniczne i trzęsienia ziemi. Na skutek aktywnych ruchów tektonicznych skorupa ziemska była i jest nieuchronnie deformowana i przekształcana. Na powierzchni Ziemi można wyróżnić obszary, na których występują procesy kształtowania się gór albo inaczej strefy mobilne lub orogeniczne (orogeneza oznacza zespół procesów tektonicznych, prowadzących do ukształtowania się łańcuchów górskich), oraz obszary zdeformowanych skał, czyli tarcze. Te ostatnie w przeszłości były strefami mobilnymi, lecz od setek milionów lat są geologicznie nieaktywne. Tarcze zawierają najstarsze skały skorupy ziemskiej. Gdy masy skalne w siwych ruchach ulegają deformacjom plastycznym, to wówczas następuje pofałdowanie warstw terenu z zachowaniem ich ciągłości. Natomiast w przypadku, gdy przy deformacjach ciągłość warstw ulegnie zerwaniu, powstaje wtedy uskok, wzdłuż którego warstwy skalne będą się przesuwały. Wzajemne usytuowanie płaszczyzn uskoku często zbliżone jest do pionu lub są one pochylone. Szczeliny uskoku wypełniają strzaskane lub wręcz zmielone skały. Z reguły uskoki nie występują pojedynczo. Często przebiegają równolegle, czasem krzyżują się, tworząc cały system uskoków. Gdy bezpośrednio do skał starych przylegają młodsze, świadczy to o tym, że na tym uskoku warstwy młodsze zapadły się. Na pewnych obszarach skorupy ziemskiej uskoki ciągnące się pasami tworzą podłużne, często olbrzymie zapadliska, czyli rowy tektoniczne. Największe przesunięcia, dochodzące do setek kilometrów, występują wzdłuż uskoków przesuwczych odgraniczających niektóre fragmenty obrzeży płyt globalnych. Przykładem mogą być przemieszczenia poziome wzdłuż uskoku św. Andrzeja w Kalifornii. Również w innych rejonach obrzeży kry pacyficznej poznanych jest wiele uskoków przesuwczych. Najbardziej zauważalne poziome przesunięcia bloków skalnych można stwierdzić w tej strefie wzdłuż wielkich pasm uskoków przechodzących łukami z południa ku północy przez Filipiny, Nową Zelandię ora Chile. Widoczne przesunięcia bloków skalnych na tych uskokach dochodzą do kilku kilometrów, a narastały one w ciągu setek tysięcy wieków. Podczas trzęsienia ziemi niejednokrotnie w ciągu kilku sekund następują przesunięcia, na które należałoby oczekiwać całe stulecia.